Chwościk...
groźna choroba liści buraka, której można zapobiegać

Dr Jacek Piszczek
Instytut Ochrony Roślin
Poznań —  Terenowa Stacja Doświadczalna, Toruń

Cercospora beticola
Chwościk buraka wywoływany jest przez grzyba Cercospora beticola i atakuje buraki zwykle w lipcu lub na początku sierpnia. Początkowo na najstarszych okółkach liści pojawiają się małe, brunatne plamki z czerwoną lub brunatno-czerwoną obwódką. Potem porażane są kolejne okółki aż do liści sercowych włącznie. Na silnie porażonych
liściach plamistości łączą się, powodując zasychanie coraz to większych fragmentów blaszki liściowej, a następnie całych liści.

Rośliny buraka, broniąc się przed utratą ulistnienia, odbudowują je kosztem substancji zapasowych nagromadzonych w korzeniach. W rezultacie zatrzymany zostaje przyrost ich wagi i obniża się ilość zawartego w nich cukru. Jednocześnie w soku porażonych
korzeni wzrasta zawartość melasotworów, co jest kolejnym czynnikiem wpływającym na spadek ich jakości jako surowca do produkcji cukru.

Zintegrowany system ochrony
Szczególnego znaczenia nabiera zintegrowany system ochrony plantacji buraka przed chwościkiem. Łączy on wszystkie czynniki ograniczające zagrożenie ze strony choroby. Są to zarówno działania agrotechniczne podejmowane przez samego rolnika, jak i wykorzystanie w uprawie odmian tolerancyjnych lub odpornych oraz umiejętne prowadzenie chemicznego zwalczania.

Działania agrotechniczne to przede wszystkim prawidłowy dobór stanowiska pod uprawę buraka. Unikać należy uprawy buraka po buraku, gdyż na takim polu choroba wystąpi dwa, trzy tygodnie wcześniej, niż miałoby to miejsce przy prawidłowym zmianowaniu. Także bezpośrednie sąsiedztwo pola, na którym buraka uprawiano w roku poprzednim, przyspieszy pojawienie się choroby w pasie roślin do niego przylegającym. Porażenie na takich fragmentach pola będzie tym silniejsze, im mniej starannie przyorano resztki liści po zbiorze buraków oraz im silniej były one zainfekowane przez chwościka.

Z kolei wysianie odmiany wykazującej podwyższoną tolerancję w stosunku do chwościka opóźni pojawienie się choroby. Na liściach takich odmian choroba rozwija się wolniej i zwykle nie powoduje tak silnych uszkodzeń jak na odmianach podatnych.
W powiązaniu z umiejętną ochroną chemiczną odmiany o podwyższonej tolerancji ułatwiają utrzymanie plantacji w dobrej kondycji zdrowotnej aż do okresu zbiorów.

Kiedy chronić?
O skuteczności zastosowanego zabiegu decyduje ocena stanu plantacji. Na jej podstawie powinna być podjęta decyzja o momencie wykonania zabiegu.

Informacja o pojawieniu się choroby jest sygnałem dla każdego plantatora do rozpoczęcia regularnych obserwacji stanu zdrowotności liści buraków na plantacji. Jeżeli do połowy sierpnia zaobserwujemy pierwsze objawy choroby na około 5% roślin, niezwłocznie przystępujemy do przeprowadzenia pierwszego zabiegu ochronnego. Jeżeli rozwój choroby nastąpi dopiero w drugiej połowie sierpnia lub na początku września, próg ten możemy podnieść do około 45% roślin.

Zwykle konieczne jest wykonanie kolejnych zabiegów ochronnych. O ile nie opóźniliśmy pierwszego, drugi wykonujemy w momencie, gdy 45% roślin ulegnie infekcji. Znacznie trudniej określić termin drugiego zabiegu ochronnego, gdy pierwszy zabieg wykonany był zbyt późno i chwościk zaatakował już wszystkie rośliny na plantacji. W takim przypadku najłatwiej objąć obserwacjami te same grupy roślin. Pozwoli to na precyzyjniejsze określenie momentu, w którym pojawią się na nich nowe infekcje.

Czas pomiędzy zabiegami, jak i intensywność rozwoju choroby uzależnione są od warunków pogodowych. Temperatury powietrza powyżej 25°C w dzień i przekraczające nocą 1°C oraz wysoka wilgotność powietrza sprzyjają rozwojowi choroby. Natomiast brak wilgoci czy niskie temperatury mogą nieomal całkowicie ją zahamować.

Preparaty chemiczne
Zalecane do zwalczania grzyba Cercospora beticola preparaty chemiczne są zróżnicowane pod względem sposobu działania i skuteczności. Preparaty o działaniu kontaktowym są skuteczne tylko na samym początku procesu infekcyjnego, kiedy zapobiegają kiełkowaniu zarodników grzyba na powierzchni blaszek liściowych. Przez
rolników najczęściej używane są preparaty działające systemicznie. Wnikają one w tkanki i przenoszą się wraz z krążącymi sokami do wszystkich części chronionych roślin, niszcząc całkowicie grzybnię patogena.

Jednym z takich preparatów jest Topsin M 500 SC zawierający w swoim składzie 500 g substancji biologicznie czynnej - tiofanatu metylu.

Topsin M 500 SC, jak wynika z doświadczeń prowadzonych przez Terenową Stację Doświadczalną IOR w Toruniu, należy do grupy fungicydów wysoce skutecznych w walce z chwościkiem buraka. Zastosowany w dawce 1,2 l/ha wykazuje działanie ochronne porównywalne z innymi preparatami systemicznymi.

Stosując Topsin M 500 SC, możemy oczekiwać dobrych efektów ochronnych na naszym polu buraczanym. Musimy tylko pamiętać, żeby, tak jak w przypadku wszystkich preparatów działających systemicznie, nie stosować Topsinu M 500 SC do dwóch kolejnych zabiegów ochronnych. W ten sposób uchronimy się przed możliwością uodpornienia się grzyba na ten preparat i z powodzeniem będziemy mogli używać go do ochrony naszych plantacji buraka przez wiele lat.